Röportaj: Ramses Luquis Ortega
Konuk: Yvonne Luquis Ortega
Çevri: Şefik Şahin
Porto Riko, bütün hayatımı geçirdiğim yer…
Kadraj Dergisi’nin 5. sayısında, bütün hayatımı geçirdiğim Porto Riko ile uzun süredir yaşamımı sürdürdüğüm Batman şehirleri arasında karşılaştırma yapmak istedim. Bu yazıyı daha objektif hale getirebilmek için San Francisco, California’da yaşayan kız kardeşimle görüştüm.
PORTO RİKO'NUN COĞRAFYASI VE KÜLTÜREL ZENGİNLİĞİ
Porto Riko, etrafı sularla çevrili bir ada…
Büyük Antiller’in en küçük adasıdır. Bu nedenle farklı kasabalarda birçok plaja sahiptir. Bazıları, Vega Baja plajı gibi güzel ve sakin bir denize bakan kasabalar iken, bazıları ise dünyanın ilgi çeken sörf yarışmalarına ev sahipliği yapan ve etkileyici dalgalara sahip olan kasabalardır. Porto Riko'da Meksika, Çin ve Japon restoranlarının yanı sıra Türk restoranları da bulmak mümkündür. Bu nedenle, yeme içme açısından zengin bir ada olduğunu söylemek mümkündür. Porto Riko kahvaltısı, sonsuz sayıda küçük tabak içeren Türk kahvaltılarının aksine; tek porsiyonluk tabaklardan oluşur. Creole yemeği, kendine özgü lezzetiyle en fazla tercih edilen yemeklerden biridir. Ancak adaya özgü sebzelerden yapılan yemeklerde, yine adaya özgü baharatlar tercih edilir. Domuz etinin tüketilmediği Müslüman ülkelerin aksine, bu adada tavuk, sığır eti ve domuz eti tüketmek gelenekseldir. Elbette yemekler tercihe göre değişir. Vejetaryen veya vegan beslenme alışkanlıklarına sahip insanların da bulunduğu bu adada, birçok kişi vicdan veya sağlık nedeniyle domuz eti tüketmez. Porto Riko’da, çoğunluğu Dominik Cumhuriyeti, Küba ve Haiti olmak üzere birçok farklı ülkeden insan
KIZ KARDEŞİMİN GÖZÜNDEN PORTO RİKO VE BATMAN
- Kısa bir süre önce Türkiye’de tatil yaptın, Batman’da misafirim oldun. Porto Riko ve Batman arasında kıyaslama yaparken, ilk dikkatini çeken izlenimler neler oldu?
“İlk izlenimim, farklı bir dil duymak oldu. Kelimelerin içeriklerini bilmeden, seslerin seviyesi ve tınıları üzerinden anlamlar çıkarmaya çalıştım. Hava oldukça sıcak, şehir ise kuraktı. Porto Riko'nun havası sıcak ama nemlidir, çok terletir; Batman ve İstanbul'da ise farklı terliyorsunuz.”
Farklı Kültürler ve İnsanlar Arasındaki Giyim ve Yaşama Tarzı Farklılıkları
- Peki, Türkiye’de ve Batman’da insanları nasıl buldun? Yaşayış ve giyim konusunda ne gibi farklılıklar gözlemledin?
“İnsanlar küresel olarak hem aynı hem de farklıdır. Farkları yaratan şey, ülkelerin kültürleri ve tarihidir, bana göre… Porto Riko'nun da farklı dinleri ve farklı ideolojileri var. Türkiye ve Batman’da gördüğüm kadınlar da tıpkı erkekler gibi farklı şekillerde giyiniyorlardı. Siyah, gri ve beyaz gibi renkler giyimde daha çok tercih ediliyordu. Bazı kadınlar saçlarını örterken, erkekler ise kısa ya da uzun saç kullanabiliyor ve saçlarını örtme gereği duymuyorlardı. Eğlenme şekline gelince; yetişkinler ve gençler için eğlenceli sayılabilecek ilk şey, telefon ve tabletlerle oynamaktı. Erkeklerin futbola düşkünlüğü var. Kadınların ise futbol maçlarına gittiğini ya da tuttukları takımın kıyafetlerini giydiğini görmedim. Müzikler eşliğinde dans edildiğini gördüm. Ancak adadaki insanlar gibi çiftler halinde dans edenlere rastlamadım. Yabancılarla konuşurken, kendi ülkelerine neden geldiklerini merak ediyorlardı. Bu merak, adada da vardır. Yabancıları kendi ülkelerine getiren şeyi merak ediyorlar. Porto Riko’dan geldiğimi söyleyince, oraya dair pek bilgileri yoktu.”
COĞRAFİ VE DOĞAL ZENGİNLİKLER: PORTO RİKO VE BATMAN’IN FARKLI YÜZLER
- Porto Riko ve Batman’a baktığın zaman; coğrafya, bitkiler, nehirler, denizler, flora ve fauna açısından aynı doğal çeşitliliğe mi sahip? Türkiye ve Batman’ın yemekleri nasıldı bu arada?
“Batman’da nehir ya da denizlere giremedim. Tek gördüğüm, Dicle Nehriydi ve çok etkilenmiştim. Çiftlikler ve ekinler vardı. Ancak Porto Riko adasında gördüğüm yeşilin farklı tonlarını Batman'da göremedim. Bitkilerin çeşitliliğini görmedim. Pazar ve süpermarketlere gittiğimde yerel lezzetlerini rahatlıkla bulabildim. Peynirleri ve yemekleri oldukça etkileyiciydi. Yediğim kahvaltıların çoğu ev yapımıydı, yani aile yemeğiydi. Farklı şekillerde pişirilmiş yumurtalar ve adada kullanılandan farklı belirli bir ekmek türü gördüm. Kahve, Porto Riko'da en önemli şey… Batman’da iyi kahve bulup bulamayacağımı merak ediyordum. Batman’da damak tadıma göre o kadar farklı kahveler denedim ki bazı kahve çeşitleri beni şaşırttı. Adada taze sütlü ve şekerli kahve içtiğim için Batman’da kutsal çare olan çaya daha çok alıştım. Kahvaltı sunan otellerde konakladım. Kahvaltılar çok çeşitliydi. Domates ve zeytin yemek, farklıydı. Herhangi bir yemeği reddettiğimi hatırlamıyorum, çünkü alıştığımdan farklı şeyler yemeye ilgi duyuyorum. İyi olsa bile rutinin dışına çıkmak güzeldir. Midem baş edemediği için bazı şeyleri bırakma zorunda kaldığım oldu. Porto Riko'ya benzer lezzetler arasında protein, mısır gevreği (pirinç veya makarna) ve sebzeler vardı. Adada Türkiye'deki kadar çok sebze yemiyorlar veya sunmuyorlar. Adada porsiyonlar küçüktür, sizi aç bırakabilir. Porto Riko'da baharatlı yiyecekler pişirmek geleneksel değildir! Türkiye’de sadece tatlıları yiyerek kolayca yaşayabilirdim. Porto Riko'da gelenekselin dışında yemekler sunan restoranlara gittiğimi hatırlamıyorum. Adada hiç baklava yemedim. İstanbul ve Batman'da yediğim baklava, bugüne kadar denediğim lezzetlerin hiçbirine benzemiyor. Bunlar harikaydı… Çok tatmin ediciydi. Çikolatalı fıstıklı dondurma, tek kelimeyle muhteşemdi. Sütlaç da öyle… Bugüne kadar triliçe de yememiştim. Genellikle içecek olarak tükettiğim şey su ya da çaydı…”
GÜVENLİK VE SOSYAL YAŞAM: BATMAN VE PORTO RİKO’DA SOKAKTA YÜRÜMEK
- Günün veya gecenin farklı saatlerinde sokaklarda yürürken kendinizi güvende hissettiniz mi yoksa bazı kişisel durumlar nedeniyle temkinli miydiniz?
“Nereye gidersem gideyim, gardımı düşürmem, genellikle etrafımdakilere göz kulak olurum. Batman'da kadınların hoş olmayan deneyimler yaşadığına şahit olmadım. Bazen ülkenizde veya nerede olursanız olun, asla olacağını düşünmediğiniz durumlar ortaya çıkabilir. Bir şeyler olacağını düşünüyorsanız, kendinizi sizden farklı yerleri ve insanları tanıma macerasına vermek yerine, tanıdık olanla evde kalmak daha iyidir.”
İSTANBUL'DA GÖZLEMLER VE KÜLTÜREL FARKLILIKLAR
- İstanbul'u ziyaret ettiğinde ne tür gözlemlerde bulundun, peki?
“İstanbul göze o kadar çok şey veriyor ki, nereden başlayacağınızı bile bilmiyorsunuz. Her şeyi tek bir ziyarette göremeyeceğinizi bilmek ve kabul etmek gerekir. Ezan okunduğunda çıkan eşsiz sese şahit oldum. Porto Riko'da ise özellikle adanın iç kısımlarında, sağanak yağıştan sonra veya sırasında dağlık bölgelerde toprağın kokusunu alırsınız ve bunun benzersiz olduğunu fark edersiniz. Elbette, İstanbul şehrine gelmek ve bu kadar çok insanı, yeri, yemeği görsel olarak özümsemek, ziyaret ettiğim diğer tüm yerlerden farklıydı. İnşaatın basitliği nedeniyle fiziksel olarak büyük bir yerin yanında, tamamen bölgeye uyarlanmış yerler de gördüm. Bu da beni sadece içerideki iç mekânı hayal etmeye yönlendirdi. Bence bu, yoksulluğun verdiği patlamaydı. Her yerde insanlar istedikleri her şeye sahip olabilseler güzel olurdu, ama yapamazlar. Şaşırtıcı bir şekilde, Türkiye’de anlamadığım farklı bir dil olmasına rağmen tınıyı, kelimelerin sesini, tonunu, tutkusunu (burada buna ‘beden dili’ diyorlar) duyma fırsatım oldu. Türkiye’de insanlarla konuştuğumda ‘şaka yaptım’ deyince çok güldüler. Aramızda iyi diyalog ve sohbetler gelişen insanlar oldu.”
TÜRKİYE'DE PAHALI VE UCUZ OLAN ŞEYLER
- Türkiye ziyaretin sırasında pahalı ya da ucuz bulduğun şeyler oldu mu?
“Türkiye’de ziyaretçi olarak kaldığım süre için ne kadar para getirmem gerektiğini öğrenmiştim ve kendimi buna hazırlamıştım. Ülkede ikamet eden insanların yardımları bana yüzde yüz yardımcı oldu. Özellikle Dolar’ın Türk Lirasına çevrilmesi konusunda destek gördüm. Yiyeceklerin fiyatı her yerde değişkendir. Bir şey için fiyat iddia etmek gereksizdir. Özellikle yerin veya kişinin sizden neden daha fazla ücret alıp almadığını düşünüyorsanız, kuşku duyabilirsiniz. Türkiye’de sebze pazarındaki tüccarlara gelince, onlara istediklerini ödediğim konusunda açıktım.”
BATMAN’A GELMEDEN ÖNCEKİ ALGIM VE SONRAKİ DENEYİMİM
- Batman'a gelmeden önce farklı bir algınız var mıydı?
San Francisco, Kaliforniya şehrinde ikamet eden ve Porto Riko'da yaşayan biri olarak, ya dil ya da her bir kişinin/grubun/kabilenin daha önce yaşadığı yerden getirdiği kültürel farklılıklara her zaman maruz kaldım. Batman kozmopolit bir şehir, o kadar çok benzer ve farklı yüz var ki, fiziksel olarak nasıl göründüğünüzü, nasıl konuştuğunuzu, nasıl hareket ettiğinizi ayırmak adaletli olmaz. Batman'da insanlarla ne kadar yakınlık kurulabileceğini gördüm. Aynı dili konuşmamanın, varlığı paylaşmaya ve yemeği paylaşmaya engel olmadığını deneyimledim. Yüzlerdeki jest ve mimik hareketleriyle insanları anlayabileceğimizi fark ettim. İçimde ve dışımda o güzel insanlarla paylaşmaya devam etmeyi isterim. Bu duygulu özlüyorum. Batman’ın bu durumunu tüm varlığımla takdir ediyorum. Sokaklarda daha çok dolaşmak, orada kaybolmak ve daha sonra kendimi bulmak istiyorum. Batman'ı seviyorum. Porto Rikolu bir şairin bir şarkısı var, diyor ki ‘Ayda olsam bile Porto Rikolu olurdum.’ Porto Riko benim için her zaman farklı. Ancak Türkiye'yi ziyaret etmek, hakkında çok az şey bildiğim yerleri gezip görmek, benim için ufuk açıcı bir deneyimdi. Zihnimde Türkiye’de ve Batman’da yaşadığım şeyler, dinlediğim müzikler, tanıştığım insanlar ve yediğim yemekler yer edindi.”
PORTO RİKO'YU ZİYARET ETMEK ÜZERİNE BİR MESAJ
- Porto Riko'ya hiç gitmemiş Batman Halkına bir mesaj vermek ister misin?
“Batman'ın güzel insanlarına; adayı ziyaret edin ve anıları geri getirin. En iyisi ve en kötüsü, farklı bir ülkeye, farklı bir yere, farklı bir kültüre giderken yaşanan deneyimin bir parçasıdır, ama sonuçta onlar da sizin gibi insan insanlardır. İyi yolculuklar…”
Editor : Yusuf Kavak
